Οι φόβοι μου και πώς να τους αντιμετωπίσω

Πολλές φορές αναρωτιέσαι τί να είναι αυτό που σε εμποδίζει να ζήσεις τη ζωή σου όπως τη θες. Ενώ εσύ σκέφτεσαι και φαντασιώνεις καταστάσεις που θα σου δώσουν ευτυχία, τι να ‘ναι αυτό που μπαίνει μπροστά και μπλοκάρει το δρόμο προς αυτές.

Ο φόβος φαίνεται να είναι ένας σημαντικός παράγοντας που εμποδίζει τον οργανισμό να κινηθεί μπροστά, τον κρατάει στάσιμο, ακίνητο.

Τι είναι όμως αυτό που φοβάμαι; Αφού δεν μπορώ να το αναγνωρίσω μήπως δεν υπάρχει; Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι εύκολο να έχουμε πρόσβαση σε αυτό που πραγματικά φοβόμαστε κάθε φορά. Άλλες φορές μπορεί να είναι κάτι συγκεκριμένο π.χ. φοβάμαι να μπω στο αεροπλάνο και άλλες φορές -που αυτοί οι φόβοι είναι και οι πιο ανασταλτικοί- μπορεί να είναι ο φόβος του να μεγαλώσω, να δεσμευτώ, να μην με απορρίψουν, να μην μείνω μόνος, να μην μου συμβεί κάτι κακό, να μην εκτεθώ, να μην πληγώθω, να μην αποτύχω κ.α. Αυτοί είναι φόβοι που μας κρατούν, μας δένουν τα χέρια. Ορίζουν συμπεριφορές, σκέψεις, συναισθήματα, σχέσεις, επιλογές ζωής.

Θα ρωτούσε κάποιος: «Μα από που προκύπτουν αυτοί οι φόβοι;». Η θεωρία και έρευνα στο χώρο της ψυχολογίας υποστηρίζει ότι πρόκειται για μαθημένους φόβους που έχουν να κάνουν με εμπειρίες από την ζωή μας ως παιδιά. Η σχέσεις και αλληλεπιδράσεις με τη μητέρα και τον πατέρα μας, τα αδέρφια μας, την ευρύτερη οικογένεια, το σχολείο, τις παρέες και το πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουμε καθορίζουν κατά πολύ το ποιοι είμαστε και τι πεποιθήσεις για τον εαυτό μας και το κόσμο γύρω μας θα αποκτήσουμε. Κάποιες άλλες θεωρίες, περισσότερο προσανατολισμένες στο βιολογικό μοντέλο ερμηνείας της συμπεριφοράς, υποστηρίζουν ότι έχουμε και κάποια ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά π.χ. εσωστρέφειας-εξωστρέφειας που μας οδηγούν στο να σκεφτόμαστε με ένα συγκεκριμένο τρόπο τη ζωή και τις εμπειρίες μας.

Το ερώτημα είναι πώς να αντιμετωπίσω αυτούς τους φόβους. Σίγουρα δεν υπάρχει κανένα μαγικό ραβδί που να τους σβήνει έτσι απλά. Η διαδικασία αλλαγής θέλει χρόνο και προσπάθεια. Κάποια βήματα που προτείνονται είναι τα εξής:

• Να αποκτήσεις κίνητρο. Να σταματήσεις δηλαδή να περιμένεις στη γωνία για το πότε θα αλλάξουν τα πράγματα για σένα. Να αποφασίσεις να κάνεις μικρά βήματα προς την αναγνώριση των φόβων. Να τους εντοπίσεις, να δεις τι καλό και τι κακό σου έχουν κάνει, τι σου πρόσφεραν κάποτε και τι σου παίρνουν από τη ζωή σου σήμερα. Να αφηγηθείς εκ νέου την ιστορία του εαυτού σου δομώντας την αλλιώς, έτσι που να σου επιτρέπει να δεις τον εαυτό σου και τους άλλους από μια άλλη σκοπιά, στην οποία οι φόβοι σου δεν θα έχουν την ίδια δύναμη πια.

• Να δεις τους φόβους σου από μια άλλη προοπτική. Το να ανησυχείς για το αν σε αγαπάνε, αν θα σε απορρίψουν ή αν θα αποτύχεις σίγουρα έχει να κάνει με τις εμπειρίες σου αλλά και με μία προσπάθεια να προβλέπεις το μέλλον και να νιώθεις ασφάλεια. Αυτό όμως είναι μια ψευδαίσθηση. Οι φόβοι σου έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να ξεπεραστούν αν αποφασίσεις το «μακροβούτι στη ζωή», δηλαδή αν τολμήσεις, όπως τη πρώτη φορά που ανέβηκες στο ποδήλατο και δεν ήξερες πώς να το κάνεις, και έπεσες, χτύπησες, ξανασηκώθηκες και κάποια στιγμή βρήκες την ισορροπία. Σκέψου ακόμα να κοίταζες το ποδήλατο και να προσπαθούσες νοητά να μάθεις να το οδηγείς. Δεν θα είχες καμία πιθανότητα επιτυχίας.

• Να είσαι στο εδώ και τώρα. Οι φόβοι μεγαλώνουν γιατί εμείς τους δίνουμε τροφή. Φαντάσου ότι κάθε φορά που η σκέψη πηγαίνει στο αύριο ή κολλάει στο χθες ο «ύπουλος φόβος» δυναμώνει. Μείνε στο εδώ και τώρα. Να κάνεις σχέδια για το αύριο αλλά απλά να υπάρχουν φροντίζοντας το τώρα σου πολύ περισσότερο.

• Ανέλαβε την ευθύνη για τον φόβο σου. Νιώσε το συναίσθημα και προσπάθησε να μην το κρίνεις ούτε να το δίνεις ταμπέλες. Δώσε του χώρο, δώσε του μια μορφή και μην το πολεμάς. Έτσι θα μπορέσει να πάρει τις πραγματικές του διαστάσεις και αυτό θα σε βοηθήσει σιγά-σιγά να επικεντρωθείς στο εδώ και τώρα.

• Επαναπροσδιόρισε τον εαυτό σου και την πραγματικότητα γύρω σου. Η αλήθεια είναι ότι κομμάτι των φόβων μας ορίζεται από τις σχέσεις μας με τους άλλους. Σκεφτόμαστε τι ίσως θέλουν οι άλλοι από εμάς και πώς να τους ικανοποιήσουμε. Αν μπορούσαμε πραγματικά να κοιτάξουμε τον εαυτό μας στον καθρεφτή, σε πρώτο πλάνο θα βλέπαμε εμάς και στο φόντο θα υπάρχαν πολλοί άλλοι, οικογενειακά πρόσωπα, φίλοι, συνεργάτες. Αυτό που έχει φανεί όμως από την εμπειρία είναι ότι αλλάζοντας εμείς αλλάζουν και οι άλλοι. Βλέποντας τον εαυτό μου πιο θετικά και λιγότερο φοβισμένα θα αλλάξει και τον τρόπο που με βλέπουν οι άλλοι. Αν εγώ κάνω ένα βήμα και ξεπεράσω τη ντροπή μου, θα σταματήσω να επαληθεύω στους άλλους την εικόνα του ντροπαλού οπότε θα αλλάξει και ο τρόπος που αυτοί με αντιμετωπίζουν.

Τα παραπάνω αποτελούν διαδικασίες που για να λάβουν χώρα απαιτείται θέληση και αποφασιστικότητα. Τα δύο τελευταία δεν λείπουν από κανέναν απλά πολλές φορές υψώνουμε τον «τοίχο» τόσο ψηλά που γίνεται δύσκολο να δούμε πάνω και πίσω από αυτόν. Όσο δύσκολο και αν είναι, γκρεμίζοντας σιγα-σιγά τον «τοίχο» ή βρίσκοντας ένα «πλαϊνό πέρασμα» κερδίζουμε εμείς σε «ύψος», σε δύναμη και θέληση.